5 Visuele alternatieven voor (lang) lezen

Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau las 50% van de Nederlandse bevolking in 2013 nog geen 10 minuten per dag. ‘Kijken’ is de populairste media-activiteit. Voor wie niet lang lezen wil, zijn er visuele communicatiemiddelen.

1. Cartoons
Een cartoon vult de pointe niet voor je in, maar laat de crux juist weg. Als lezer participeer je dus zélf, de cartoonist zet je aan het werk om de clou te begrijpen. In zijn onvolprezen boek ’Een opgeruimde geest’ legt neurowetenschapper Daniel Levitin uit dat je de boodschap hierdoor juist goed onthoudt omdat de cartoon hersenwerk vereist.

2. Stripverhalen
Hoe anders is dat met een stripverhaal, waarin het ene plaatje het andere schematisch volgt en alles is ’uitgetekend’. Dit vereist maar weinig actieve inspanning van de lezer. Toch worden strips tegenwoordig veelvuldig ingezet om ingewikkelde of pijnlijke geschiedenissen aan jongeren te vertellen, zoals het leven van Anne Frank of de dekolonisatie van Nederlands-Indië. Dat de lezer een passieve rol heeft, betekent niet dat een stripverhaal minder goed communiceert dan een cartoon. Een strip is immers een verhaal met personages, emoties en ontwikkelingen en juist daardoor blijft de boodschap goed hangen. Er zijn bibliotheken volgeschreven over de communicatieve waarde van (corporate) storytelling.

3. Infographics
Infographics vereenvoudigen complexe of omvangrijke informatie. Het is de bedoeling dat de lezer de informatie ’in een oogwenk’ begrijpt. Toch is het niet erg als dat niet meteen gebeurt en de lezer moet participeren (zijn hersens moet laten werken, zie cartoon) om de informatie te doorgronden. Maar duurt het te lang (en de lezer bepaalt!), dan is de infographic zijn doel voorbijgeschoten.

4. Animaties
Dan hebben we animaties, in feite een geanimeerde infographic maar dan met narratieve kenmerken (net als het stripverhaal). Een animatie heeft een verhaallijn, een spanningsboog en elementen zijn ‘karakters’ met eigenschappen. Doordat een animatie een verhaal vertelt, hoe kort ook, zal de kijker de boodschap goed onthouden.

5. Video’s
Ten slotte is er de video, een medium dat maar al te vaak verkeerd wordt ingezet. Wil je leren hoe je een stopcontact plaatst of een tafel in elkaar zet? De instructievideo legt het je, stap voor stap, uit. Fantastisch! Had het verhaal ook in 3 zinnen en 5 bullets verteld kunnen worden? Dan neemt de video onnodig veel tijd in beslag van de lezer, die dat  al na 6 seconden door heeft. Zap. Doel gemist. Steeds vaker zie je dat websites bezoekers de keuze geven de informatie ofwel per video tot zich te nemen, ofwel – old school – te lezen. Een goeie oplossing.

Tekst als gids of aangever
Hoe moet dat nou als de Nederlander (zal het elders anders zijn?) steeds minder leest? In al deze visuele communicatiemiddelen, uitgezonderd de video, functioneert tekst nog steeds als gids of als aangever van de pointe. Dát is nog eens een hoofdrol!