De Restart van Wim en Duco van Leenen

Wim van Leenen was de man van Infotheek, een computerbedrijf dat, in enkele jaren, uitgroeide van eenmanszaak tot beursgenoteerd miljoenenbedrijf. In 1991 ging de onderneming onverwacht failliet. Van Leenen keerde terug naar de plek waar zijn imperium eens wortel schoot en werkt nu samen met zijn zoon in hun bedrijf Restart Computers. Zoon Duco is directeur, hijzelf adviseur. Ze vertrouwen vooral op elkaar.

Wim van Leenen (54) is weer terug op de plaats waar hij zijn Infotheek ooit begon: aan de Overrijn in Leiden. Het is nu de basis van Restart, een bedrijf dat zowel nieuwe als gebruikte computers verkoopt. In een paar jaar tijd heeft het bedrijf een flinke groei doorgemaakt. Maar een tweede Infotheek wordt het niet. “We ondernemen heel voorzichtig”, zegt Duco van Leenen (28). Zo snel en zo groot als Infotheek hoeven vader en zoon niet meer te worden. In tegenstelling tot zijn zoon Duco had Van Leenen altijd al wat met computers. De student wiskunde aan de Universiteit Leiden gaf zijn studie eraan om programmeur te worden bij diezelfde universiteit. Een computer was toen nog iets bijzonders en vooral verschrikkelijk groot. Het geheugen daarentegen was gering. Van Leenen: “De meeste computers hadden vierentwintig megabytes geheugen. Ik herinner me dat het hoofd van de afdeling speciaal kwam vertellen dat er acht megabyte bij kwam. Het was een gebeurtenis.” Eind jaren zestig begon de computer aan zijn zegetocht. Van Leenen zag het aan vanaf de zijlijn maar tegelijkertijd groeide zijn wens om in deze nieuwe business ook zelf te ondernemen. Van Leenen komt niet uit een typische ondernemersfamilie, dat wil zeggen: zijn vader was dan wel geen ondernemer, zijn grootvader weer wel. Ter voorbereiding op het ondernemerschap besloot Van Leenen eerst de verkoop in te gaan om de broodnodige verkooptechnieken te leren. Uitgerust met zijn technische kennis, ervaring als programmeur en een handvol nieuwe verkooptechnieken, begon Van Leenen in 1981 aan zijn avontuur Infotheek. Samen met zijn vrouw Marijke ging hij computers verkopen, eerst op de zolder van hun woonhuis, korte tijd later in een bedrijfsruimte aan de Overrijn in Leiden.

Stuntprijzen
Van Leenen stroopte beurzen af en stootte op de Osborne, een betaalbare computer van 5.500,-. Met gerichte advertenties in automatiseringsbladen wist hij veel early adopters uit het midden- en kleinbedrijf nieuwsgierig te maken. “Dat was opvallend”, merkt Van Leenen op, “want het waren tot die tijd vooral de grote bedrijven die computers kochten.” Nadat Van Leenen dealer was geworden van IBM, begon de grote groei. Volgens Van Leenen was de marketingaanpak van Infotheek net zo belangrijk als het product IBM. Dagelijks stuurde hij telexen met aanbiedingen naar het bedrijfsleven. “Niemand was het gestunt met computers gewend. Het zette Infotheek meteen op de kaart”, aldus Van Leenen. De omzet groeide in een paar jaar tijd van twee miljoen, naar vijf miljoen, naar zeventien miljoen, naar zestig miljoen. In 1986 ging Infotheek naar de beurs.

Failliet
Maar in 1991 viel het doek plotsklaps. ‘Infotheek groeide kapot’, kopten de bladen. De expansiedrift van Infotheek zou de val hebben veroorzaakt, vooral de buitenlandse acquisities. Van Leenen zelf wijst de Golfoorlog aan als een van oorzaken van een onverwachte omzetdaling. Interim-managers en accountants duwden uiteindelijk Infotheek over de rand van de afgrond, vertelde Van Leenen aan een dagblad. De curatoren stonden Van Leenen toe Restart, een dochter van Infotheek, uit het faillissement over te nemen. Van Leenen had Restart destijds opgericht om gebruikte apparatuur en restanten van Infotheek te verkopen. “We hadden een vliegende start”, vertelt de ondernemer. “De curatoren hadden de spullen tegen een lage prijs verkocht aan Restart. Maar na een jaar werd het moeilijker en draaiden we verlies. Toen ook de manager die Restart leidde, vertrok, heb ik Duco gevraagd of hij er niets voor voelde hier te komen werken. Ik was er zelf niet aan toe om Restart te managen.” Duco stemde toe. Het faillissement van Infotheek had hem niet huiverig gemaakt voor het ondernemerschap en evenmin voor computers. “Ik heb nooit een aversie ontwikkeld tegen het product. Bovendien wilde ik mijn vader graag helpen”, legt hij uit. Een stage bij Restart en een door hem gedreven handel in computers op de HEAO, hadden Van Leenen jr. al enigszins op het spoor van de onderneming van zijn vader gezet. Senior: “Mijn zoon is de reddende engel geweest, hij heeft het verlies in winst weten om te zetten. Hij heeft het echt geweldig gedaan. Restart is een concurrerend en winstgevend bedrijf geworden en dat terwijl de marges op deze markt klein zijn.”

Advies
Toen Duco bij Restart begon, telde het bedrijf vier man personeel, inclusief Marijke Van Leenen – werkzaam als boekhouder en administrateur. Inmiddels werken er ongeveer 55 mensen in het Leidse bedrijfspand. Naast Restart zijn ook twee nieuwe bedrijven opgezet: Microfix dat computers en randapparatuur repareert, en QSI dat in computeronderdelen handelt. Alleen Restart is een familiebedrijf, in de andere twee participeren ook andere ondernemers. Duco, over Restart: “We zijn in een paar jaar tijd circa 75% gegroeid, zowel qua personeel als omzet. We hebben een brede productlijn en verkopen aan het bedrijfsleven, door heel Nederland.”
Vader Wim van Leenen is adviseur van Restart en de andere bedrijven. Met de groei van Restart en van Duco als ondernemer, is de rol van senior kleiner geworden. “Maar niet uitgespeeld”, aldus Van Leenen. “Vooral op het organisatorische gebied adviseer ik. Restart groeit en krijgt dus te maken met nieuwe problemen. Bijvoorbeeld hoe je personeel moet vinden in deze krappe arbeidsmarkt. Ik bemoei me niet met de dagelijkse gang van zaken, ik doe alle klussen die blijven liggen. Ik wil iedereen de ruimte geven om eigen fouten te maken en er van te leren. Mijn manier van zaken doen is immers niet de enige. Er moet ruimte zijn voor creativiteit.” Wat vindt senior van de manier waarop zijn zoon het bedrijf leidt? Van Leenen denkt lang na. Dan zegt hij: “Duco graaft zich iets teveel in het bedrijf in. Hij kan er moeilijk afstand van nemen. Daardoor kan bedrijfsblindheid om de hoek komen kijken. Ik heb zelf een heel andere achtergrond, heb bij diverse bedrijven gewerkt voor ik voor mijzelf begon. Ik was al 38 jaar en had het bedrijfsleven van heel verschillende kanten meegemaakt.” Duco: “Ik geef Wim wel gelijk; ik heb inderdaad de neiging mij in het bedrijf in te graven. Maar, ik vraag alles wat ik niet weet aan mijn vader. Er is voldoende ruimte voor discussie.” Van Leenen senior signaleert ook overeenkomsten. “Het vermogen iets te verkopen, stemt overeen. We zijn geen van beiden snelle babbelaars, dat hebben we allebei moeten leren. Dat geeft niets, er zijn verschillende soorten verkopers. Het gaat erom goede omzetten te draaien, nou die draait Duco, dus…”

Vertrouwen
Duco denkt weinig na over het feit dat Restart een familiebedrijf is. “Wat vind jij er bijzonder aan pa?”, vraagt hij. Senior haalt zijn schouders op, zegt dan: “Nou, misschien dat er méér wederzijds vertrouwen is. Natuurlijk kun je ook een vertrouwensband hebben met je manager, maar die ontstaat minder automatisch dan wanneer je met je familie samenwerkt.” Vertrouwen, Van Leenen hecht er veel waarde aan. De gang van zaken rond Infotheek hebben hem geleerd dat je niet te veel verwachten moet van derden. Hij praat niet graag over de gebeurtenissen van 1991. “Het is een enorme emotionele belasting. Nog steeds”, zegt hij. Wat heeft hij geleerd van de gang van zaken rond Infotheek? “We hebben er voor gekozen zo min mogelijk met banken te werken; we willen per se niet afhankelijk zijn van financiers. Als de wind uit een andere hoek waait, kunnen zij immers besluiten de financiering stop te zetten”, weet Van Leenen. Duco heeft soms moeite met dit advies. “Als je de mogelijkheid hebt geld te lenen waarmee je vervolgens geld kunt verdienen…”, zegt hij veelzeggend. Maar echt problemen geeft dit verschil van mening niet. Duco: “Ik ben het er wel mee eens dat we niet tè afhankelijk van banken moeten worden.” Heeft Duco van Leenen ‘last’ gehad van het breed in de krantenkolommen uitgemeten faillissement van Infotheek? “In het begin was het wel eens moeilijk. Niet iedereen wilde zaken doen met Restart vanwege mijn vader. Het achtervolgt mij niet meer. Natuurlijk weten mensen ervan, kennen zij mijn naam. Zo nu en dan wordt ‘de opmerking’ weer gemaakt. Ik probeer dan kort uit te leggen hoe het in elkaar zit. Meestal vraagt men ‘ben je de zoon van?’ en wil men weten wat mijn vader nu doet en wat ik doe. Dat verhaaltje vertel ik iedere keer weer heel netjes. En voor de rest onderneem ik gewoon door, het is voor mij een gesloten hoofdstuk.”

(Gepubliceerd in  FamilieBedrijf, 1998)